روش های تجویز اکسیژن Methods of oxygen administration

روش های تجویز اکسیژن

Methods of oxygen administration 

 

اکسیژن معمولا از طریق سیلندر و یا به صورت سانترال جهت تجویز در اختیار قرار می گیرد . قبل از تجویز اکسیژن باید آن را مرطوب کرده ، از نظر فشار تعدیل نمود (توسط مانومتر ) . 

 

ابزار های لازم برای اکسیژن درمانی به دو گروه عمده تقسیم می شوند :

           سیستم های با جریان زیاد اکسیژن High Flow System

           سیستم های با جریان کم اکسیژن Low Flow System

 

در سیستم های با جریان کم اکسیژن Low Flow System:

بیمار هوای اتاق را همراه با اکسیژن تنفس می کند . برای استفاده از این نوع سیستم ها ، بیمار باید حجم جاری طبیعی و الگوی تنفسی منظم داشته باشد

از این نوع سیستم می توان از:

 کانولای بینی Nasal Canula ،

ماسک ساده اکسیژن Simple Oxygen Mask ،

ماسک با استنشاق مجدد هوای بازدمی Rebreathing Mask با کیسه ذخیره کننده

ماسک بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی Non Rebreathing Mask با کیسه ذخیره کننده ، نام برد .

سیستم های با جریان زیاد اکسیژن High Flow System:

معمولا درصد اکسیژن FiO2 مشخص و ثابتی را ایجاد می کنند که با تغییر در الگوی تنفس ببیمار ، در آنها تغییری ایجاد نمی شود .

شایعترین و متداولترین مثال آن ، ماسک ونچوری Venturi Mask است .

الف ) سیستم های تجویز اکسیژن با جریان پایین Low Flow System

این دستگاه ها اکسیژن را با غلظت متفاوتی از 90 - 21 درصد به بیمار تحویل می دهند .

 در این سیستم ها متغییر هایی که روی Fio2 ( درصد اکسیژن دمی )  تاثیر می گذارند عبارتند از :

1- ظرفیت ذخیره آناتومیکی دستگاه تنفس ( حجم حلق ، بینی ، حلق دهانی و ... )

2 - نوع سیستم تجویز اکسیژن ( سوند یا کانولای بینی ، ماسک ، کیسه ذخیره ساز )

3 - میزان جریان اکسیژن ( لیتر در دقیقه )

4 - الگوی تهویه بیمار ( در بیمارانی که تنفس عمیق دارند ، درصد اکسیژن کمتری به بیمار می رسد ، زیرا مقدار زیادتری از هوای اتمسفر که دارای Fio2 برابر 21 % است با اکسیژن تجویز شده مخلوط می گردد و Fio2  را پایین می آورد . )

 

 

1 - کانولای بینی یا سوند بینی Nasal canula or Catheter

 

این وسیله متداولترین ابزار برای تجویز اکسیژن است و بوسیله آن ها با تجویز 6 - 1 لیتر اکسیژن در دقیقه می توان Fio2  به میزان 44 - 24 درصد به بیمار رساند . هنگام استفاده از این ابزار باید سوراخهای بینی باز و تنفس از طریق بینی امکان پذیر باشد .

  

 

قرار گیری صحیح کانولای بینی

 

بر حسب سرعت تجویز اکسیژن ، مقدار تقریبی Fio2 هوای دمی به قرار زیر است :

  

مزایا :

استفاده آسان

تحمل خوب توسط بیمار

تحرک بیشتر

عدم قطع اکسیژن حین فعالیت هایی چون سرفه

 صحبت کردن

غذا خوردن

خوردن دارو و ...

معایب :

غلظت اکسیژن داده شده را نمی توان دقیقا کنترل کرد و بستگی به حجم جاری و ریت تنفس دارد ،

 میزان جریان اکسیژن تجویز شده نباید بیشتر از 6 لیتر در دقیقه باشد زیرا موجب تحریک ، خشکی و آزردگی مخاط بینی می شود . مقدار زیادی اکسیژن از طریق بینی و دهان خارج می شود .

 کاتتر های بینی ندرتا برای تجویز اکسیژن به مدت طولانی استفاده می شود ، زیرا با این روش ممکن است مخاط حلق دهانی دچار تحریک و ازردگی شود .

هنگام استفاده از کاتتر بینی ، در صد اکسیژنی که به ریه ها می رسد به عمق و سرعت تنفس بستگی دارد ( بخصوص در حضور تورم مخاط بینی یا ,ادت تنفس با دهان ) .

   

2 – ماسک ساده صورت (Simple Mask )

 

برای غلظت های پایین تا متوسط اکسیژن از این وسیله استفاده می شود . با تجویز اکسیژن با سرعت 10 – 6 لیتر در دقیقه می توان Fio2 به میزان 60 – 40 درصد ایجاد کرد . در بیمارانی که با دهان تنفس می کنند ، تجویز اکسیژن با این روش موثرتر از کانولای بینی است . بر حسب سرعت تجویز اکسیژن ، مقدار تقریبی Fio2  هوای دمی به قرار زیر است : 

 

 این ماسک ها باید کاملا با بینی و دهان مماس شود ، لیکن نباید به صورت فشار وارد آورد و باعث قطع جریان خون شود .

جریان اکسیژن معمولا باید به میزان 5 لیتر در دقیقه یا بیشتر تنظیم شود تا از اتجمع هوای بازدمی در زیر ماسک و استنشاق مجدد آن ، که حاوی CO2 بالاست اجتناب گردد .

مزایا :

تجویز Fio2 بیشتر

معایب :

غالبا توسط بیماران تحمل نمی شود ( بخصوص در افرادی که دچار دیسپنه شدید صدمه و سوختگی در صورت هستند ).

 در هنگام بعضی فعالیت ها نظیر خوردن ، سرفه ، خروج خلط و ... جریان اکسیژن باید قطع شود .

 

 

3 – ماسک ذخیره کننده اکسیژن (reservoir bag mask )

مانند ماسک ساده صورت هستند که یک کیسه ذخیره اکسیژن دارند .

دو نوع ماسک ذخیره کننده وجود دارد : 

 

 الف ) ماسک های با استنشاق مجدد بخشی از هوای بازدمی (Partial Rebreathing Mask ) :

این ماسک ها با تجویز اکسیژن به میزان 10 – 6 لیتر در دقیقه ، Fio2 در حدود 80 – 60 % ایجاد می کنند . این نوع ماسک دارای کیسه ذخیره ساز بوده ، ذخیره مصنوعی اکسیژن را افزایش می دهد و در نتیجه Fio2 بیشتری به بیمار می رساند . تقریبا 3/1 از هوای بازدمی نیز به کیسه ذخیره ساز برمیگردد که درواقع حجم برگشتی از فضای مرده آناتومیک است که هنوز غنی از اکسیژن بوده ، گرم و مرطوب است و حاوی مقدار کمی Co2 است . جهت اطمینان از اینکه بیمار حجم زیادی از هوای باز دمی را مجددا تنفس نمیکند ، باید جریان اکسیژن حداقل 6 لیتر در دقیقه باشد . به نحوی که با هر دم بیش از 3/1 از حجم کیسه ذخیره ساز کاسته شود . در غیر اینصورت Co2 نیز می تواند درکیسه ذخیره ساز تجمع یابد و موجب افت درصد اکسیژن و موجب افت درصد اکسیژن داخل کیسه گردد .

 

ب) ماسک های بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی (Non Rebreathing Mask) :

این ماسک ها دارای کیسه ذخیره ساز با دریچه یکطرفه هستند که اجازه ورود هوای بازدمی به داخل کیسه ذخیره ساز را نمی دهد . بوسیله این ماسک ها با تجویز 15 – 6 لیتر اکسیژن در دقیقه ، می توان Fio2به میزان 100 – 95 درصد ایجاد کرد . در این نوع ماسک باید کیسه را در مدت دم مورد مشاهده قرار داد . کیسه نباید با هر بار تنفس بیش از 1/3 از گنجایش خود جمع شود . اگر سرعت جریان اکسیژن 15 – 6 لیتر در دقیقه باشد ، می توان مطمئن بود که کیسه ذخیره پر باقی می ماند .

 

4 چادر صورت (Face tent)

چادر صورت روش دیگری جهت تجویز اکسیژن در سیستم با جریان آهسته اکسیژن است .

مزیت مهم این دستگاه آن است که می توان رطوبت زیادی را همراه با آن به مددجو رساند .

از معایب آن نیز این است که نمی توان Fio2  را دقیقا کنترل کرد . با این وسیله ، توسط تجویز 8 – 4 لیتر در دقیقه اکسیژن ، Fio2  رد حدود 40% فراهم می گردد .

  

5- چادر اکسیژن (Oxygen Tent)

این وسیله بیشتر در اطفال که قادر به تحمل ماسک و کانولای بینی نیستند استفاده می شود .

شرایط استفاده از چادر اکسیزن عبارتست از :

1- کنترل درجه حرارت چادر ( در صورتی که اکسیژن گرم تجویز شود ، درجه حرارت چادر آنقدر بالا می رود که موجب تعریق می گردد . به این ترتیب مصرف اکسیژن بدن بالا می رود )

2 - کنترل رطوبت چادر

3 - کنترل از نظر افزایش Co2 زیر چادر ( چادر باید تهویه داشته باشد )

4 - استریلیتی چادر ( چادر باید بعد از هر بار مصرف ضد عفونی شود )

 

6 – T-Piece  یا T-Tube  :

این وسیله روی لوله تراشه قرار می گیرد و از طریق آن اکسیژن با جریان بالا به بیمار داده می شود . این ابزار می تواند علاوه بر تجویز اکسیژن ، توسط مقاومتی که در سر راه بازدم ایجاد می کند ، سبب تولید حدود 5 سانتی متر آب PEEP شود و از افزایش PaCo2 جلوگیری نماید . میزان جریان مخلوط هوا و اکسیژن درون T-Piece  باید 5/2 برابر حجم دقیقه ای باشد . 

 

7- تجویز اکسیژن از طریق ترانس تراکیال

در این روش از طریق جراحی یک کاتتر کوچک ا زمحل غشا کریکوتیروئید به داخل تراشه وارد و مستقیما جریان اکسیژن به داخل تراشه برقرار می گردد . استفاده از این روش موجب کاهش مصرف اکسیژن بخصوص در مواردی می شود که به طور مزمن نیاز به اکسیژن تراپی در منزل با کپسول ، یا بطورت پرتابل وجود داشته باشد با این روش می توان Fio2  را به میزان 30 تا 50 درصد افزایش داد . بایستی به بیما رو خانواده در نحوه مراقبت از تراکئوستومی و چگونگی تعویض کاتتر آموزش داده شود

 

 

ب) سیستم های با جریان بالا اکسیژن (High flow System)

ماسک ونچوری (Venturi Mask)

ماسک های ونچوری جهت تجویز اکسیژن با جریان بالا استفاده می شوند . این ماسک ها قابل اعتماد ترین و دقیق ترین روش برای تجویز غلظت صحیح و کنترل شده اکسیژن هستند . این وسایل طوری طراحی شده اند که هوای اتاق را با جریان ثابتی از اکسیژن مخلوط کرده ، سپس به ریه ها می فرستند . به علت سرعت بالای جریان گاز در این سیستم ، همواره  میزان ثابتی از اکسیژن در سیستم جریان داشته ، هوای اضافی همراه با دی اکسید کربن بوسیله این جریان سریع از زیر ماسک خارج می شود .

  

 

 

 

در این نوع ماسک ، آداپتور ها ی قابل تعویضی وجود دارد که مقدار ثابتی از اکسیژن را با حجم ثابتی از هوا مخلوط کرده به بیمار می رسانند : 

 

 مهمترین مورد مصرف ماسک ونچوری در بیماری های مزمن انسدادی ریه COPD است .

 

  

 

 

 

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد