اسپیرومتر و اسپیروگرام

 

اسپیرومتری بعنوان یک جزء ضروری و از برنامه های نظارت بالینی دستگاه تنفس می باشد در طی ارزیابی اولیه جهت استخدام می توان متقاضیانی را که دچار ضایعات احتمالی ریوی هستند را مشخص کرد تشخیص زودرس می تواند در انتخاب شغل خاص برای یک فرد و اقدام های بهداشتی لازم مفید باشد بنابراین معاینات دوره ای کارگران بوسیله اسپیرومتری می تواند بیماری های ریوی را در مراحل اول شناسایی کند این نتایج بسیار سودمند و قابل استفاده میباشد چرا که این کار باعث پیشرفت در کنترل بیماریهای شغلی و نیز واگذاری درست و معقول یک حرفه می گردد. در صنایع جهت بررسی عملکرد ریه ، اسپیرومتری مهمترین ، در دسترس ترین و کم هزینه ترین آزمون عملکرد ریه است.

اسپیرومتر و اسپیروگرام

اسپیرومتر دستگاهی است که توسط آن حجم ها و ظرفیت های ریوی اندازه گیری میشود عمل انجام شده توسط اسپیرومتر را اسپیرومری می نامند و به برگه ای که دستگاه شاخص را روی آن ثبت می کند اسپیروگرام می گویند .

بعضی از حجم های ریوی که به حجم استاتیک معروفند با اسپیرومتری ساده قابل اندازه گیری میباشند این حجم ها ، حجم هایی هستند که بیمار قادر است آنها را به ریه خود داخل و یا از ریه خارج نماید. حجم باقیمانده که بعد از حداکثر فشار بازدمی همچنان در ریه باقی می ماند و نیز وابسته های آن مثل ظرفیت کل ریه و ظرفیت عملی باقیمانده با اسپیرومتر ی ساده قابل اندازه گیری نیستند و برای اندازه گیری آنها باید از سایر آزمون های عملکرد ریه نظیر روش ترقیق گاز هلیم استفاده کرد.

مانورهای مختلف اسپیرومتری

علاوه بر اندازه گیری حجم ها و ظرفیت های ریه می توان سرعت خروج گازها از ریه را نیز توسط آزمون های عملکردریه اندازه گیری نمود . همچنین سنجش های اطلاعاتی درباره باز شدن راههای هوایی ، شدت اختلال راههای هوایی و یا اینکه آیا بیمار دچار مشکل راه هوایی کوچک یا بزرگ است به دست می آید بعضی از مانورهای اسپیرومتری بصورت زیر هستند

Slow vital capacity(SVC)-1

مقدار هوایی است که فرد طی یک دم عمیق وارد ریه می کند وطی یک بازدم عمیق از ریه خارج می کند در این مانور عمق تنفس برای ما مهم است

2--F . V . C ( ظرفیت حیاتی اجباری یا پر فشار) Forced vital capacity حجم هوایی است که می توان بعد از یک دم عمیق ، با حداکثر توان از ریه خارج کرد. البته در ادامه تست یک دم عمیق در انتهای کار توصیه می شود.در این مانور عمق وسرعت تنفس هر دو برای ما مهم است بیماریهای ریوی انسدادی مقدارFVC در مقایسه با VC کاهش می یابد و نشان دهنده احتباس هوا همراه با باز دم پر فشار است.

3- F . E . V T یا حجم زمانهای بازدمی اجباری Forced expiratory volume time حداکثر حجم هوایی که ممکن است در یک زمان خاص حین بازدم از ریه خارج شود. از منحنیfvc میتوان حجم زمان بازدمی اجباری را بدست آورد FVC ،FEV2و FEV0.5که ارقام اندیس بر حسب ثانیه است شایعترین حجم زمان بازدم اجباری که اندازه گیری می شود مقدار هوایی است که طی اولین ثانیه بازدم اجباری و پر فشار که از ظرفیت کل ریه شروع می شود از ریه ها خارج می گردد در بیماریهای ریوی انسدادی زمان لازم برای بازدم اجباری حجم افزایش می یابد.

4- FEV1/FVC FEV0.5

عبارتست از کسری از ظرفیت حیاتی که میتوان آنرا در ثانیه اول در طی بازدم از ریه خارج کرد. در اشخاص سالم و جوان مقدار این نسبت حدود 85% است که با افزایش سن کاهش می یابد و پایینترین حد طبیعی آنرا 70-75 % در نظر می گیرند.

5- FEF25-75% Forced expiration Flow

متغیر دقیقتری برای تشخیص مراحل اولیه انسدادی راههای هوایی بویژه راههای هوایی کوچک می باشد اما بدلیل اینکه این پارامتر در افراد طبیعی به میزان زیادی متفاوت است در تصمیم گیری تنها بر اساس آن اتفاق نظر وجود ندارد مثلا در افرادی که ریه آنها کوچکتر از حد طبیعی است در حین بازدم پرفشار مقدار کمتری هوا از ریه بیرون می دهند به این ترتیب ممکن است با اینکه به نسبت اندازه ریه ها بیمار طبیعی باشد کمتر از مقدار مورد انتظار به نظر می رسد در نتیجه تغییرات شاخص به تنهایی باید با احتیاط تفسیر شود

6- PEF Peak expiratory Flow

سرعت اوج بازدمی است . در طول انجام عمل بازدم سریع ، سرعت جریا ن هوایی را که شخص از ریه ها خارج می کند به یک مقدار ماکزیمم می رسد که به سرعت اوج بازدمی معروف است .

7- LTN LOWER limit normal

حداقل مقدار نرمال است که مقدار 80% از میزان حجم ها وظرفیت ها دارا باشد.

8- MVV maximum ventilatory valume

این مانور به حداکثر حجم تهویه که به حداکثر ظرفیت تنفس موسوم است که عبارت است از مقدار هوایی که شخص با حداکثر توان در طی 12- 15 ثانیه وارد ریه می کند و از آن خارج می سازد در این آزمون فرد سریع و عمیق تنفس می کند در بیماری انسدادی این مقدار کاهش می یابد.

الگوهای تفسیر معیارهای اسپیرومتری براساس فلو دیاگرام جهانی

برای تفسیر اسپیرومتری انجام شده می توان از شکل طبقه بندی انجام شده استفاده کرد براساس این شکل افرادی که تحت اسپیرومتر ی قرار گرفتند به صورت زیر به 6 گروه تقسیم می شوند :

گروه A:

این افراد از نظر جریانهای بازدمیFEV1/FVC وFEF0.25-0.75 میزان نرمال می باشند

گروه B:

این افراد در گروه احتمالا نرمال قرار دارند و نسبتFEV1/FVC در حد نرمال است با یان حال کاهشFEF0.25-0.75 وجود دارد .

گروه C:

این افراد دارای اختلالات محدودیتی مجاری تنفسی از نوع شدید ، متوسط یا ضعیف هستند که در آنهاFVC کاهش یافته است اما نسبت FEV1/FVCحفظ شده است .

گروهD :

این افراد دارایFEV1 وFVC نرمال هستند اما در هر حال مقداری کاهش در نسبتFEV1/FVC به حالت نرمال وجود دارد.

گروهE :

این گروه دارای اختلالات انسدادی مجاری تنفسی از نوع شدید ، متوسط یا ضعیف هستند که بوسیله کاهش در نسبتFEV1/FVC با FVC نرمال مشخص می شوند.

گروه F:

این افراد دارای اختلالات توام هستند که به وسیله کاهش در نسبتFEV1/FVC وFVC مقدار مشخص می شوند.

اختلالات تحدیدی

این اختلال به دلیل بیماریهای ریوی که باعث فیبروز آلوئول های داخل ریه و بافت برونش میشود ایجاد می گردد .

اختلالات انسدادی

عبارتست از شرایطی که در آن برای مدت کوتاهی برونش ها باریک و محدود می شوند که ممکن است بخش وسیعی از برونش تحت تاثیر این شرایط قرار گیرند این شرایط ممکن است بصورت خودبخودی و یا استفاده از دارو ها یا تماس با عوامل شیمیایی انجام گردد.

هدف از انجام اسپیرومتری

این اهداف عبارتند از :

1- در معاینات قبل از استخدام جهت تعیین استعداد و قابلیت فرد برای کار مورد نظر

2- تشخیص زود رس بیماریهای ریوی و عوارض ناشی از کار

3- درمان بهنگام و جلوگیری از بیماریهای شغلی

4- توصیه برای تغییر شغل و یا محدود نمودن کار کارگران بیمار

5- حفظ سلامت سایر کارگران و در برخی موارد سایر افراد جامعه